Wie is verdriet?

Verdriet is iedereen en iedereen is verdriet. Verdriet komt je vanzelf tegen. Het risico van liefhebben, van genegenheid en verbondenheid is immers dat we kunnen verliezen. En iemand verliezen veroorzaakt een enorm verdriet.

Als ik mijn kinderen na het plotselinge overlijden van mijn broer uitleg wat verlies is, dat het erbij hoort en hoe we ermee verder zullen leven, zie ik aan hen dat alleen het leven zelf je kan leren hoe dat moet. Hoe je dat doet. Dàt je dat doet – vallen, opstaan en je weg vervolgen. Het leven zal hen leren hoe onvermijdelijk dat is. Ik kan het ze vertellen, maar ze begrijpen me niet, gelukkig nog niet.

Het bovenstaande citaat komt uit het prentenboek ‘Verdriet’ van Michael Rosen en Quinten Blake (oorspronkelijke titel ‘Michael Rosen’s sad book’), waarin de schrijver, als hoofdpersoon in het verhaal, vertelt over het verdriet dat hij voelt door de dood van zijn zoon Eddie. Dit eerlijke prentenboek vertelt over al die vreemde emoties en gedachten die je overvallen als je rouwt. Over de vreemde en soms slechte dingen die je doet van verdriet. Omdat je anders bent geworden, omdat alles anders is. Omdat de wereld nooit meer wordt zoals die was. Een boek dat helpt om al die emoties en gedachten te benoemen en te normaliseren. Want hoe vreemd het ook voelt verdriet is buitengewoon normaal.
Verdriet is overal. Het komt je vanzelf tegen.

Hoe onbegrijpelijk een verlies ook is, de rouw die daarbij hoort kunnen we – moeten we – wel onderzoeken om grip te krijgen op wat ons overkomt. Wat gebeurt er met je als je iemand verliest? Welke emoties horen daarbij? Is verdriet altijd verdrietig, of kan het ook boos zijn, lelijk, wanhopig, agressief, angstig, uitputtend, opluchtend? Kun je, als je verdriet hebt, toch ook gelukkig zijn, de slappe lach krijgen, dankbaarheid voelen, vieren dat je leeft?
Filosoferen is een manier om dat wat verwarrend en overweldigend is te ordenen, te analyseren, te benoemen en te normaliseren. Benoemen wat er is gebeurd en benoemen wat je voelt, helpt om het verlies onder ogen te zien en het verdriet te ervaren. Het boek ‘Verdriet’ vond ik laatst in de kast, evenals de vragen die ik erbij maakte om (met kinderen) na te denken over rouw als het leven daartoe leidt: