Wil je kennismaken? Heb je een vraag of een voorstel voor samenwerking?
Neem contact via het onderstaande formulier of bel: 06-40487718.


Filosoferen in tijden van crisis: stilstaan in de orkaan

Filosoferen in tijden van crisis: stilstaan in de orkaan
May 6, 2020 Judith Wagensveld

Als we kinderen en jongeren leren filosoferen, geven we ze van alles mee: denkvaardigheden, dialoogvaardigheden, inzichten over het onderwerp van gesprek. Welke opbrengsten je daarin het meest nastreeft, wat de boventoon mag voeren in het leren filosoferen, is een kwestie van benadering en doelstelling.

Voor mij is één van de belangrijkste doelstellingen dat we kinderen leren dat zij – altijd, overal – de mogelijkheid hebben om zelfstandig na te denken. Over hun leven, over levensvragen, over wat er om hen heen gebeurt, over meningen van anderen, over het nieuws, over de wereld en de toekomst. Zodra je in dialoog gaat met jezelf of met anderen, komt dat denken op gang en blijk je in staat te zijn een eigen visie te vormen waarop je je keuzes en handelen kunt baseren. Het vertrouwen dat dat kan – het zelfvertrouwen dat je daartoe is staat bent –  is een groot goed.
Die doelstelling is best ambitieus in een wereld waarin ontwikkelingen elkaar razendsnel opvolgen en berichtgeving heel divers en diffuus is. In feite wil je kinderen erin oefenen pas op de plaats te maken, de tijd te nemen om bedachtzaam te zijn.

 

 

Het mooie boekje ‘Leren uit de toekomst’ van S. Dhert e.a. spreekt in dit verband over ‘stilstaan in het oog van de orkaan’. De auteurs stellen met hun scenariomethode een aanpak voor waarbij “ruimte wordt gecreëerd waarin jongeren worden voorbereid op het omgaan met veranderingen in de wereld van vandaag”. In een wereld waarin verschillende crises elkaar opvolgen ontstaat er onzekerheid over traditionele waarden, instituties en processen. En dan is er weinig om je aan vast te houden.
Dat betekent voor het onderwijs enerzijds dat zij leerlingen zou moeten toerusten met vaardigheden om een zinvolle bijdrage te leveren aan een onzekere toekomst en aan nieuwe, duurzame systemen. Hoe ongrijpbaar dat ook lijkt. Anderzijds betekent het dat we leerlingen willen leren zich staande te houden in de storm – zonder zich te laten verlammen door wat er gebeurt, door echt en/of nepnieuws en de constante stroom van meningen. Zonder zich te laten meesleuren in de vaart der volkeren. Dat betekent ‘luisteren naar je eigen innerlijke klok’ en het vertragen van de tijd. Gebaseerd op De vertraagde tijd  van filosoof en kennistheoreticus Arnold Cornelis schrijven Dhert en zijn collega’s:

We zitten vandaag gevangen tussen enerzijds de tijd van de externe sociale klok, die ruimtelijk wordt gedacht en anderzijds de tijd van de interne klok van het unieke verborgen programma van zelfsturing en ontwikkeling van ieder mens. Het geluid van de alsmaar sneller lopende externe sociale klok overstemt het geluid van onze interne klok, terwijl juist die interne klok essentieel is voor ons eigen leer- en ontwikkelproces als individu en als mensheid.

Het is een hoopvolle boodschap dat we de noodzakelijke wijsheid en inzichten bij ons dragen en dat er manieren, denkstrategieën, methodieken en gesprekstechnieken bestaan om die te ontsluiten. De scenariomethodiek van ‘Leren uit de toekomst’ is daar een creatief voorbeeld van. Filosofische gespreksvoering (met leerlingen, maar ook met collega’s) is een ander voorbeeld. Ook daarin gaat het om het creëren van ‘vrije ruimte’ zoals dat zo goed wordt omschreven door Kessels, Boers en Mostert (‘Vrije ruimte. Filosoferen in organisaties’, 2002-2009): in de Griekse betekenis is school of scholing, scholè, immers van oorsprong een vrijplaats om na te denken.

Ik wens de leraren, ouders en kinderen van onze tijd toe dat ze het hoofd koel houden, dat ze vrije ruimte vinden en stil kunnen staan in het oog van de orkaan. Dat ze crises – of dat nu virussen, ecologische veranderingen of politieke verwikkelingen zijn – bedachtzaam kunnen observeren en vervolgens weten hoe ze daarin naar hun eigen waarden kunnen handelen. Niet omdat iedereen het zo doet, maar omdat je weet waarom jìj het zo doet. Zodat duidelijk is welke keuzes je wilt en moet maken. En zodat je weet hoe je steeds opnieuw moet overwegen en bijsturen, maar daar ook steeds vaardiger in wordt.
Door steeds in samenwerking met scholen te werken aan die gesprekken en denkprocessen wil ik in mijn eigen (vertraagde) tempo die wens werkelijkheid maken en hoop ik een bescheiden bijdrage leveren in een veranderende wereld.

Comments (0)

Leave a reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *